‘Het is mogelijk om de grootste en meest onzichtbare groep slachtoffers mensenhandel te bereiken’

Gepubliceerd op 14 oktober 2020

In 2019 kwamen 299 slachtoffers van mensenhandel in beeld bij de online hulpverleningstool Chat met Fier. Vrijwel allemaal slachtoffer van seksuele uitbuiting en de meerderheid betreft minderjarige meisjes, waarvan ruim een kwart jonger is dan 15 jaar. Meer dan de helft wordt bovendien al langer dan een jaar uitgebuit. Dit blijkt uit vandaag verschenen onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM).

De resultaten bieden perspectief, aangezien deze meisjes tot de grootste en meest onzichtbare groep slachtoffers van mensenhandel in Nederland behoren. Woordvoerder Shamir Ceuleers: ‘Volgens de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen is van deze 1.300 meisjes slechts 2 tot 3% zichtbaar. Met onze innovatieve aanpak en beperkte middelen lukte het ons om 12% van deze groep in beeld te krijgen en te ondersteunen. Een bescheiden, maar desondanks belangrijke stap in de goede richting.’ Ondanks dat hiermee vooruitgang is geboekt, kijkt het CKM met een dubbel gevoel naar de onderzoeksbevindingen. Ceuleers: ‘Enerzijds vinden we het positief dat het met de chat steeds beter lukt om in contact te komen met een deel van deze onzichtbaar gewaande groep, anderzijds blijft het onacceptabel dat we van ruim duizend minderjarige slachtoffers nog altijd geen idee hebben waar zij zich bevinden. Daar ligt ook de uitdaging voor het kabinet om de volgende stappen te faciliteren.’

Resultaten

In het afgelopen jaar kwamen bijna 300 slachtoffers van mensenhandel in beeld bij Chat met Fier. In vrijwel alle gevallen ging het om slachtoffers die zelf contact zochten (89%). In de overige gevallen ging het om iemand die een melding maakte over een ander persoon. De meeste slachtoffers zaten ten tijde van het contact nog midden in de uitbuitingssituatie. Wat opvalt is hun jonge leeftijd: twee derde is minderjarig en ruim een kwart zelfs 15 jaar of jonger. Bij één op de vijf slachtoffers waren meerdere daders betrokken, wat lijkt te wijzen op georganiseerde criminele netwerken.

Ceuleers: ‘Schokkende resultaten, die laten zien dat er nog veel werk aan de winkel is. Zowel voor de politie als voor de hulpverlening liggen er evenwel kansen. Om meer slachtoffers in beeld te krijgen, heeft de Tweede Kamer de regering inmiddels opgeroepen om te onderzoeken welke rol proactieve online hulpverlening hierin kan spelen. Het CKM juicht deze ontwikkeling toe, maar spoort het kabinet niettemin aan hier een topprioriteit van te maken.’

Rust de mensenhandelpolitie met voldoende middelen uit

Het rapport laat zien dat een grote groep jonge slachtoffers voor een lange periode wordt uitgebuit, maar niet gesignaleerd. Slachtoffers blijven dus verstoken van zorg en mensenhandelaren kunnen ongestoord hun gang gaan. ‘Dit is buitengewoon zorgelijk’, aldus Ceuleers. ‘Mensenhandel is een klassiek haaldelict. Dat maakt dat de opsporing proactief op zoek moet naar mensenhandelaren en hun slachtoffers. We weten dat dit veel capaciteit kost en om specifieke expertise vraagt. Juist op dit punt gaat het mis.’

Al sinds de reorganisatie van de politie in 2013 zijn er signalen dat er onvoldoende capaciteit, prioritering en expertise bij de politie aanwezig is om mensenhandel effectief te kunnen aanpakken. Ondanks het doorvoeren van diverse maatregelen, heeft de politie ook dit jaar aangegeven dat de bezetting en inzetbaarheid van de mensenhandelpolitie onder druk staat. Als gevolg zijn de kabinetsambities ten aanzien van de opsporing dit jaar niet gehaald.

Ceuleers: ‘Het is dan ook de hoogste tijd dat de mensenhandelpolitie de middelen krijgt om deze problemen het hoofd te bieden. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat eerst inzichtelijk wordt wat de politie concreet nodig heeft. Zonder een grondige analyse kunnen we wel weer gaan pleiten voor extra miljoenen, wat ook nodig lijkt, maar weten we niet of het lek daarmee boven water is. Dit kan niet wachten tot het volgende kabinet. Staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid moet hier vandaag nog mee aan de slag’.

Voor het eerst slachtoffers criminele uitbuiting in beeld

In 2019 is voor het eerst een aantal slachtoffers van criminele uitbuiting in beeld gekomen bij de chat. Het merendeel van hen was minderjarig en werd gedwongen tot het verkopen of vervoeren van drugs. Ceuleers: ‘Uit onderzoek van begin dit jaar bleek dat ruim de helft van de middelbare scholen in Nederland zich zorgen maakt over leerlingen die crimineel worden uitgebuit, voornamelijk in de drugshandel. Dat deze jongeren zelf de chat weten te bereiken, zonder dat er specifiek is ingezet op een campagne, laat zien dat we hier te maken hebben met het topje van de ijsberg’. Het CKM beveelt de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid daarom aan om te investeren in een laagdrempelige, anonieme hulpverleningstool om slachtoffers van criminele uitbuiting te ondersteunen en zichtbaar te maken en hun uitbuiters te stoppen.

Effecten van corona op seksuele uitbuiting

Ook in 2020 blijven slachtoffers zich melden op de chat op zoek naar ondersteuning en bescherming. Uit eerder onderzoek naar de data van Chat met Fier, blijkt dat in de eerste vier maanden van dit jaar ongeveer 90 slachtoffers van seksuele uitbuiting zich hebben gemeld. Waar het in de eerste twee maanden om ongeveer 30 slachtoffers ging, steeg dit aantal tijdens de coronaperiode naar bijna 60 slachtoffers. Op dit moment voert het CKM een onderzoek uit naar de achtergrond van deze toename. Dit onderzoek wordt begin 2021 verwacht.