FAQ Mensenhandel

Veelgestelde vragen over mensenhandel


In de kern gaat mensenhandel, ook wel uitbuiting genoemd, om het dwingen van mensen tot arbeid, diensten of seksuele diensten zodat een derde daar (grof) geld aan kan verdienen. Mensenhandelaren maken bijvoorbeeld misbruik van de kwetsbare positie waarin slachtoffers verkeren of gebruiken psychisch of fysiek geweld om slachtoffers uit te buiten. Ook illegale handel in organen en gedwongen criminaliteit vallen onder mensenhandel.

Aanvankelijke instemming met het verrichten van de werkzaamheden, betekent niet dat er geen sprake kan zijn van mensenhandel. Bij minderjarigen maakt het zelfs geen verschil of zij ingestemd hebben of niet.

Meer over mensenhandel

Mensenhandel is strafbaar gesteld in artikel 273f Wetboek van Strafrecht: er is sprake van dwang bij: ‘dwingen door geweld of dreigen met geweld’ of ‘een andere feitelijkheid’ bijvoorbeeld schuldbinding of het afnemen van reisdocumenten. Ook is er sprake van dwang als er misbruik wordt gemaakt van machtsoverwicht of misleiding’ waardoor de ander zich beschikbaar stelt of zal stellen tot het verrichten van arbeid.

Mensenhandel komt in Nederland voor in met name de seksindustrie, horeca, land- en tuinbouw, de bouw en op de binnenlandse vaart. Verder zien we steeds meer slachtoffers van criminele uitbuiting, een relatief nieuw fenomeen in ons land. Denk aan het runnen en verhandelen van drugs en het plegen van winkeldiefstallen. 

Slachtoffers zijn grotendeels afkomstig uit het buitenland. Niettemin komt ongeveer een kwart van de geregistreerde slachtoffers uit Nederland. Het overgrote deel van de geregistreerde slachtoffers is vrouw en wordt seksueel uitgebuit. Maar ook mannen en kinderen worden slachtoffer van mensenhandelaren. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en Tilburg blijkt dat seksuele uitbuiting in Nederland naar schatting de meest voorkomende vorm van mensenhandel is: per jaar zijn er bijna 2.500 slachtoffers. Een groot deel hiervan blijft echter buiten beeld. Eerder onderzoek van de Nationaal Rapporteur liet zien dat Nederlandse minderjarige meisjes een grote groep slachtoffers vormen, het gaat om maar liefst 1.320 meisjes die seksueel worden uitgebuit. Zij komen echter het minst in beeld, slechts 11% komt terug in de meldingen.

Bron: Van Dijk, Cruyff en Van der Heijden

Bron: Nationaal Rapporteur Mensenhandel

Hoeveel kinderen en volwassenen in Nederland exact slachtoffer worden van mensenhandel is niet bekend. Er zijn geen concrete betrouwbare cijfers beschikbaar omdat mensenhandel zich in het verborgene afspelen. Bovendien melden niet alle instanties die te maken krijgen met slachtoffers van mensenhandel dit. Wel bestaan er schattingen over de aard en omvang van mensenhandel. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en Tilburg blijkt dat er in de periode 2018-2019 circa 5.000 slachtoffers van mensenhandel in Nederland waren, ruim vier keer zo veel als er in die periode bij de officiële instanties bekend waren.

Bron: Van Dijk, Cruyff en Van der Heijden. 

De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen en CoMensha brengen jaarlijks een overzicht uit van het aantal slachtoffers van mensenhandel dat in dat jaar in Nederland werd geregistreerd. Aanvullend publiceert Centrum Kinderhandel en Mensenhandel jaarlijks een rapportage over het aantal slachtoffers van mensenhandel dat contact op heeft genomen met de hulpverlening van Chat met Fier. Vaak zijn deze slachtoffers nog niet bekend bij andere instanties en niet meegenomen in de officiële statistieken.

De aanpak van mensenhandel gebeurt gezamenlijk. Want alleen samen is het mogelijk om mensenhandel effectief te voorkomen en te bestrijden. Het programma Samen tegen mensenhandel is daarom geschreven in samenwerking met verschillende organisaties. Denk aan ministeries, gemeenten, het Openbaar Ministerie, de politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie, de Koninklijke Marechaussee, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, opvang- en zorginstellingen, jeugdhulpverlening, scholen, NGO’s en internationale partners.

Het huidige actieplan om mensenhandel samen tegen te gaan, zet in op zes actielijnen:

  1. Het creëren van brede bewustwording
  2. Het vergroten van de meldingsbereidheid
  3. Een betere vaststelling van slachtofferschap en een betere bescherming van slachtoffers
  4. Het verbeteren van (bovenregionale en regionale) samenwerking
  5. Het verbeteren van de informatiedeling en gegevensverwerking over (slachtoffers van) mensenhandel
  6. Het versterken van de positie van minderjarige slachtoffers.

Nee. Mensenhandel is iets anders dan mensensmokkel. Bij mensensmokkel wordt iemand illegaal een land binnengebracht, en pleegt de smokkelaar een delict tegen een staat.

Mensenhandel betekent dat iemand door een ander wordt uitgebuit, waarbij de verdiensten grotendeels of geheel naar die persoon gaan. Mensenhandel is een delict tegen de persoonlijke vrijheid van het slachtoffer. Het is mogelijk dat bij mensenhandel landsgrenzen worden overgestoken, maar mensenhandel kan ook binnen de grenzen van een land plaatsvinden. Zo zijn veel slachtoffers van seksuele en criminele uitbuiting in Nederland bijvoorbeeld in Nederland geboren en opgegroeid, en worden zij in Nederland uitgebuit.

Sommige organisaties noemen het ook wel ‘moderne slavernij’.

De scheidslijn is in de praktijk overigens niet altijd even duidelijk. Het komt voor dat mensensmokkel wordt gebruikt om mensen Nederland binnen te krijgen, en dat de gesmokkelde personen vervolgens in Nederland worden uitgebuit. Dan wordt bijvoorbeeld gezegd dat zij nog een schuld moeten afbetalen, die zij bijvoorbeeld met gedwongen prostitutie, arbeid of criminaliteit moeten terugbetalen.

Signalen van mensenhandel zijn niet altijd duidelijk. En niet iedereen beseft het wanneer zij zich in een uitbuitingssituatie bevinden. Bij het herkennen en identificeren van slachtoffers van mensenhandel gaat het vaak om een combinatie van signalen. Signalen die los van elkaar niets hoeven te betekenen of waarvoor meerdere oorzaken kunnen bestaan, vormen in combinatie juist vaak een sterke aanwijzing van uitbuiting. Mensen in uitbuitingssituaties kan je leren herkennen aan opvallende signalen en gedragsveranderingen. Lees hier welke dat zijn:

Zelf mensenhandel herkennen

Bel bij acuut gevaar altijd de politie op 112, of de lokale politie via 0900-8844. Geef zoveel mogelijk details, zoals het signalement van de betrokkene, kenteken, tijdstip en locatie.

Wil je anoniem melding doen van mensenhandel? Bel dan Meld Misdaad Anoniem op 0800 – 70 00 of meld je vermoeden online op www.misdaadanoniem.nl.

Je kunt een mogelijk slachtoffer van mensenhandel melden bij het Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel (CoMensha).

Wil een situatie bespreken en advies? Bij CoMensha en bij de regionale zorgcoördinator mensenhandel kun je terecht om situaties van mogelijke uitbuiting te bespreken. Naar de contactgegevens.

Wil je liever niet bellen, maar chatten? Dat kan ook. Als je zelf slachtoffer bent, of je zorgen maakt om iemand anders. Daarvoor hoef je je echte naam niet te geven en hoef je alleen te delen wat jij wil delen. Hier kun je chatten.