Criminele uitbuiting en scholen

Jongeren gedwongen tot strafbare feiten

Criminele uitbuiting is een vorm van mensenhandel waarbij slachtoffers gedwongen worden om strafbare feiten te plegen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat criminele uitbuiting een veel groter probleem is dan gedacht en in het hele land voorkomt. Vooral kwetsbare minderjarigen worden slachtoffer. In nieuw onderzoek van het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel voor de Gemeente Rotterdam is specifiek gekeken naar wat scholen in de gemeente Rotterdam tegenkomen en wat zij kunnen doen om criminele uitbuiting tegen te gaan. Voor het onderzoek is een vragenlijst afgenomen onder 29 middelbare scholen en 47 basisscholen. Aanvullend zijn interviews gehouden met onderwijsinstellingen en professionals die betrokken zijn bij de veiligheid op en rondom scholen.

Uit het onderzoek blijkt dat ruim de helft (62%) van de deelnemende middelbare scholen en bijna een derde (28%) van de basisscholen in de afgelopen twee jaar zorgen heeft gehad over criminele uitbuiting van een of meer leerlingen. Meestal gaat het om gedwongen drugscriminaliteit, diefstal, of het plegen van geweld. Uitbuiters maken daarbij volgens de scholen misbruik van de jonge leeftijd van scholieren, gebruiken of dreigen met geweld, of misbruiken een licht-verstandelijke beperking van de scholier. Vaak gaat het om jongens van 13 tot 17 jaar die op de middelbare school zitten, maar soms ook om basisscholieren van 10 tot 12 jaar oud.

62% van de middelbare scholen en 28% van de basisscholen heeft zorgen over een of meer leerlingen

Scholen aan de slag tegen criminele uitbuiting

Uit het onderzoek in Rotterdam kunnen ook landelijke lessen worden getrokken over de rol die scholen kunnen spelen in het herkennen en tegengaan van uitbuiting van scholieren. CKM-woordvoerder Shamir Ceuleers: “Het kan soms lastig zijn voor scholen om over dit onderwerp te praten, maar gelukkig zien we de laatste tijd dat steeds meer scholen openlijk praten over hun ervaringen en dilemma’s, en hier ook graag mee aan de slag willen. Daarmee kunnen we daadwerkelijk slachtofferschap voorkomen en slachtoffers helpen.”

Scholen kunnen het niet alleen

Het rapport biedt daarvoor handvatten en doet aanbevelingen. In de eerste plaats is het belangrijk dat er binnen scholen meer bewustwording en deskundigheid wordt ontwikkeld over criminele uitbuiting. Ceuleers: "Maar scholen kunnen dit niet alleen. In de afgelopen jaren hebben scholen namelijk steeds bredere maatschappelijke verantwoordelijkheden gekregen, waardoor de werkdruk hoger is geworden. Daarom is het belangrijk dat zij de juiste ondersteuning krijgen om hun rol in de aanpak van criminele uitbuiting uit te voeren. Er moet een breed gedragen multidisciplinaire aanpak worden ontwikkeld. Daarom moeten de gemeente, scholen, veiligheids- en zorginstanties gezamenlijk optrekken tegen criminele uitbuiting." De landelijke overheid heeft hierin ook een rol te vervullen, door de bevindingen uit het rapport mee te nemen in het actieplan voor de kabinetsaanpak Samen tegen Mensenhandel.

Sluitend hulpaanbod en kansen vergroten

Om te voorkomen dat jongeren door criminelen worden uitgebuit én om jongeren die al slachtoffer zijn te helpen, moet er een sluitend hulpaanbod komen. Dit betekent dat het voorlichten en het weerbaar maken van kinderen al op basisschoolleeftijd moet beginnen. Daarnaast moet er adequaat hulpaanbod komen voor slachtoffers die uit de situatie willen stappen. Daarin zijn maatwerk en het creëren van toekomstperspectief essentieel. Hiervoor is het nodig om te leren hoe het stilzwijgen van slachtoffers kan worden doorbroken en hoe hun veiligheid kan worden gegarandeerd. Het rapport wijst tot slot op het aanpakken van een belangrijke voedingsbodem van criminele uitbuiting: armoede. In Rotterdam groeien relatief veel kinderen op in armoede. Scholen en andere stakeholders in het onderzoek zijn bezorgd dat zolang armoede, kansenongelijkheid en het gebrek aan vertrouwen in de overheid niet worden aangepakt, een belangrijke voedingsbodem voor criminele uitbuiting zal blijven bestaan.

Hulp nodig?

Word jij gedwongen om iets strafbaars te doen en heb je behoefte om erover te praten? Je kunt anoniem chatten met hulpverleners van Fier. Zij kunnen je ook helpen als jij dat wil. Ga naar chatmetfier.nl.

Aan de slag met jouw klas?

Wil je met jouw klas aan de slag met het thema criminele uitbuiting? Dat kan. Het Rode Kruis, CKM, Fier en FutureNL ontwikkelden een gratis lespakket over mensenhandel voor VMBO3 en HAVO/VWO2-leerlingen. Ook is er het lespakket BUIT, geschikt voor alle kinderen vanaf 10 jaar, en BUIT voor professionals. Ga naar lesmateriaal en trainingen.

Download rapport