De aanpak van mensenhandel: meer ambitie nodig

Jonge slachtoffers uit beeld

Om mensenhandel aan te pakken hebben landen een strategie nodig die past bij de uitdagingen. We staan in Nederland voor nogal wat uitdagingen in de aanpak van mensenhandel. Zo komen er verontrustend weinig slachtoffers in beeld bij hulpverleners en politie, zo lieten de nieuwste cijfers van de Nationaal Rapporteur onlangs opnieuw zien. Vooral jonge slachtoffers van seksuele uitbuiting, die bijzonder kwetsbaar zijn, zijn vrijwel onzichtbaar.

Criminele uitbuiting

En dan is er die andere uitdaging waarvoor we staan: criminele uitbuiting. Ook die vorm van mensenhandel lijkt veel jonge slachtoffers te maken, die vrijwel geen bescherming krijgen en, als ze in beeld komen, regelmatig als crimineel worden bestraft. De ware daders worden, net als daders van seksuele uitbuiting, veel te weinig vervolgd en bestraft. Volgens onderzoek van CKM dat is uitgevoerd voor het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn slachtoffers van criminele uitbuiting misschien wel de grootste groep slachtoffers van mensenhandel in Nederland.

De urgentie om daar iets tegen te doen proeft CKM onvoldoende uit het actieplan. CKM pleit onder meer voor een wettelijke verankering van het non-punishmentbeginsel, zodat jongeren die slachtoffer zijn van criminele uitbuiting bescherming krijgen, niet vervolgd worden, waardoor de ware daders in beeld kunnen komen. De staatssecretaris wil daar niet aan, terwijl ook GRETA, de expertgroep die voor de Raad van Europa monitort of lidstaten wel voldoende doen om mensenhandel aan te pakken, constateert dat de Nederlandse bescherming tekortschiet. GRETA pleit in haar nieuwste rapport over de Nederlandse aanpak voor dezelfde wettelijke verankering.

Actieplan Samen tegen Mensenhandel

De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft op de Europese Dag tegen Mensenhandel zijn actieplan voor het programma 'Samen tegen Mensenhandel' openbaar gemaakt. CKM is in het afgelopen jaar, mede namens het Strategisch Overleg Mensenhandel, betrokken geweest bij het programma en de totstandkoming van het actieplan. Het actieplan van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid is belangrijk. Het zet immers de koers uit voor de aanpak van mensenhandel van de komende jaren en bepaalt hoe effectief we dat doen. CKM steunt de actielijnen in het plan, maar is teleurgesteld over het niveau van de ambities.

Shamir Ceuleers:
"Er blijven kansen liggen om slachtoffers te helpen en de opsporing van daders te versterken."

Lat hoger

"Het actieplan, in combinatie met het aanhoudende slechte zicht op slachtoffers en daders van mensenhandel, baart ons zorgen," zegt CKM-woordvoerder Shamir Ceuleers. "Veel ziet op bewustwording en nog meer inzicht krijgen in fenomenen. Hoewel dit belangrijk is, kan het daar niet bij blijven. Daarnaast ontbreken enkele cruciale thema's die zijn toegezegd aan de Tweede Kamer, zoals een aanpak van klanten en een visie op technologie in de aanpak van mensenhandel. Ook de aanpak van criminele uitbuiting komt er maar magertjes vanaf."

Dit zijn niet alleen aandachtspunten die het CKM belangrijk vindt, ook GRETA benoemt deze thema's specifiek in haar laatste rapport. CKM hoopt dat de Tweede Kamer de staatssecretaris na de verkiezingen weet te overtuigen om een actieplan met meer concrete ambitie neer te leggen. Ceuleers: "Het programma heeft potentie, maar schiet in de huidige vorm nog echt tekort. Daardoor blijven er niet alleen kansen liggen om slachtoffers zichtbaar te maken en te helpen, maar ook om de opsporing van daders te versterken. We zijn het aan de slachtoffers verplicht om de lat veel hoger te leggen."

Bijsturen

CKM ziet het actieplan dat er nu ligt als een eerste aanzet. Het hoopt dat die met input van de Tweede Kamer der Staten-Generaal op belangrijke punten wordt bijgestuurd en concretere acties en oplossingen worden gevonden om mensenhandel beter aan te pakken. Volgens CKM zijn de volgende punten belangrijk:

1. Meer urgentie aan de versterking van de aanpak van criminele uitbuiting. Hoe gaat de overheid ervoor zorgen dat slachtoffers in beeld komen? Hoe zal de overheid de politie en het OM beter toerusten om criminele uitbuiting te herkennen en aan te pakken? Hoe krijgen slachtoffers voortaan wél bescherming  van het non-punishmentprincipe, conform de aangenomen Kamermotie?
2. De aangenomen motie om klanten van minderjarige slachtoffers van seksuele uitbuiting aan te pakken moet wordt uitgevoerd. Een pakket concrete maatregelen om klanten van minderjarigen aan te pakken moet worden toegevoegd aan het actieplan.
3. Maatregelen die zien op de kansen en uitdagingen van technologie in relatie tot mensenhandel. In het bijzonder maatregelen om seksadvertentieplatformen hun verantwoordelijkheid te laten nemen, conform de aangenomen Kamermotie.
4. Maatregelen om minderjarige slachtoffers, conform de aangenomen Kamermotie, wél zichtbaar te maken en te helpen, al dan niet per anonieme chat. Ook moeten ouders als daders alsnog worden meegenomen in de daderaanpak.
5. Een betere onderbouwing van de financiële keuzes die de staatssecretaris maakt, mede ten opzichte van de gestelde doelen.

De Tweede Kamer debatteert in december 2023 over het actieplan.

Lees de volledige inbreng van CKM voor het debat over het actieplan 'Samen tegen Mensenhandel hier:

Inbreng Samen tegen Mensenhandel