Proeftuin aangiftebereidheid na mensenhandel

Aangifte doen is voor slachtoffers van mensenhandel doorgaans niet vanzelfsprekend, zo bleek uit ons onderzoek 'Aangifte doe je niet'. Vaak zijn slachtoffers bang voor de mensenhandelaar of hebben ze onvoldoende vertrouwen in de opsporing. Tegelijkertijd is een aangifte vaak essentieel voor een succesvolle vervolging van de dader. Daarom hebben CKM en partners in 2021 en 2022 interventies getest die de drempel om aangifte te doen of mee te werken aan het strafproces beogen te verlagen.

In die eerste fase konden we de interventies in 36 zaken toetsen. Daarbij waren CKM, de politie, het Openbaar Ministerie, de rechtspraak en hulpverleningsorganisatie HVO Querido betrokken. De eerste resultaten van de geteste interventies zijn bemoedigend. Tegelijkertijd is het strafproces zeer complex en bleek dat er meer tijd en meer zaken nodig zijn om concrete uitspraken en aanbevelingen te doen over de interventies.

Met steun van het Ministerie van Justitie en Veiligheid kunnen we de interventies nu langer en op grotere schaal testen. Die uitbreiding duidt op een groot draagvlak binnen de keten naar aanleiding van de eerste fase. Een aantal van de interventies wordt nu in meer regio’s getoetst. Doel van de verbreding is om de interventies in meer zaken te kunnen toetsen, om gegrondere uitspraken te kunnen doen over het effect van de interventies op de aangiftebereidheid van slachtoffers. Daarnaast is een nieuwe interventie toegevoegd waarin een ervaringsdeskundige het slachtoffer ondersteunt zodra het slachtoffer contact heeft met de politie.

De primaire focus ligt op zaken van seksuele uitbuiting.  Van slachtoffers van criminele uitbuiting is eveneens bekend dat zij niet vaak aangifte doen of willen meewerken aan het strafproces. Om te verkennen of de werkwijze ook van meerwaarde kan zijn voor die doelgroep, betrekken we in de verlenging ook zaken van criminele uitbuiting.

Doel van het project

Angst voor vergelding, intimidatie en bedreiging door de uitbuiter weerhoudt veel slachtoffers van mensenhandel ervan om met de politie te praten, aangifte te doen, of op andere manier mee te werken aan het strafproces. Ook het strafproces zelf ontmoedigt slachtoffers om mee te werken. Zij moeten soms meerdere keren hun verhaal doen en kunnen bij de rechter-commissaris pijnlijke vragen krijgen van de verdediging. Daarnaast kampen veel slachtoffers met trauma’s. Deze combinatie kan opnieuw leiden tot een gevoel van slachtofferschap (ook wel secundaire victimisatie genoemd). Door de veiligheid van het slachtoffer centraal te stellen en een trauma-sensitieve benadering van het slachtoffer na te streven binnen het strafproces beogen we de drempels voor slachtoffers om met de politie te praten, om aangifte te doen, of om mee te werken aan latere fases van het strafproces, te verlagen. Het streven is om de werkwijze binnen de verlenging bij tenminste 60 slachtoffers te toetsen.

Methode

In de verlenging van de proeftuin aangiftebereidheid zullen we in 2023 en 2024 de volgende interventies testen:

• Interventie recherchepsycholoog: de recherchepsycholoog wordt ingezet bij slachtoffers, met het doel de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM) van de politie te ondersteunen bij het informatief gesprek met het slachtoffer en/of de aangifte in de vorm van verhooradvies.
  • Regio’s: Noord-Nederland, Oost-Nederland, Midden-Nederland, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Oost-Brabant, Zeeland West-Brabant, Limburg (uitgebreid van 3 naar 9 regio’s t.o.v. eerste fase).
  • Partners: Politie, recherchepsycholoog.
• Interventie rechter-commissaris:
  • Regio’s: Den Haag, Zeeland West-Brabant, Midden-Nederland, Noord-Holland, Oost-Brabant (uitgebreid van 3 naar 5 regio’s t.o.v. eerste fase).
  • Partners: Openbaar Ministerie, rechtspraak.

• Interventie veiligheidscoördinator: actor die zich richt op de veiligheid van het slachtoffer en het verzamelen van informatie gericht op (vroeg)bescherming en het vergroten van de bereidheid van het slachtoffer om in contact te gaan met politie. In deze verlenging verkennen we met dezelfde partners als in de eerste fase of en hoe deze rol uitgevoerd en geborgd kan worden als een “zorgcoördinator-plus” functie.
  • Regio’s: Noord-Holland.
  • Partners: HVO Querido, AVIM, Openbaar Ministerie.

• Interventie ervaringsdeskundige: Nieuwe interventie, waarin een ervaringsdeskundige het slachtoffer ondersteunt vanaf het moment dat het slachtoffer contact heeft met de politie.
  • Regio: Limburg
  • Partners: Politie in samenwerking met ervaringsdeskundige.
• Interventie doorlooptijden: In 2022-2023 hebben we verkend waar we de doorlooptijd mogelijk kunnen verkorten. In deze fase willen we concrete interventies toetsen.
  • Regio’s: Informatie volgt.
  • Partners: Openbaar Ministerie, mogelijk ook de politie en rechtspraak.

Dit project wordt gefinancierd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Looptijd: 2023-2024
Partners: Politie Nederland, Openbaar Ministerie, rechtspraak, HVO Querido
Resultaten: Publicatie wordt verwacht in 2025